maandag 5 juli 2010

I wear my sunglasses at night

Iridium flare magnitude -8
Al eens in een satelliet weerkaatst zonlicht gezien? ’T is dan net alsof een zwak sterretje langs de hemel schuift. Terwijl je zelf ergens op de aardbodem in het donker staat, vliegt hoog boven je, doorgaans op een hoogte van 300 tot 600 km, een door mensenhanden gemaakte kunstmaan of afgedankt raketonderdeel nog net in het zonlicht. Het zonlicht wordt weerkaatst naar beneden en vanaf het donkere gedeelte van de aarde kun je een klein stipje aan de hemel heel langzaam voorbij zien trekken. Afhankelijk van de hoogte en daarmee de snelheid van de satelliet trekt die in enkele minuten langs een behoorlijk deel van de hemel boven je. De meeste mensen hebben het wel eens gezien zonder het te beseffen, maar veronderstellen doorgaans dat het om een vliegtuig gaat. Wie het ISS al eens heeft gezien weet beter. Het International Space Station wordt van stroom voorzien door zonnepanelen die uitgevouwen afmetingen hebben die met een behoorlijk uit de kluiten gewassen voetbalterrein overeen komen. In tegenstelling tot een vliegtuig heeft het ISS geen groene of rode knipperlichtjes en is het een stuk helderder. Om precies te zijn ergens tussen -3 en -4 magnitude. Dat is ongeveer net zo helder als de planeet Venus, die door velen wel eens ’s ochtends op het fietsje op weg naar het werk abusievelijk voor een UFO wordt aangezien. Helderder dan dat, op zon en maan na, bestaat niet.
Dat wil zeggen, op één andere uitzondering na: een iridium flare.
Iridium flares zijn kortstondige felle oplevingen van kunstmanen van het type Iridium. Ooit besteld en gekocht door de firma Motorola zorgen 66 van deze relatief kleine satellieten voor satelliet-telefoon-communicatie wereldwijd (een soort voorloper van het huidige mobiele netwerk, maar ook werkend midden in de jungle of de woestijn). Behalve twee relatief slecht zichtbare zonnepanelen heeft iedere Iridium-satelliet ook nog eens drie antennes gemaakt van gepolijst aluminium. Doordat het aluminium zo perfect glad van oppervlak is, wordt het zonlicht dat vanaf een hoogte van ongeveer 780 km door zo’n antenne weerkaatst wordt, gebundeld tot een verhoudingsgewijs kleine vlek op het aardoppervlak van nog net geen 10 km doorsnee. Bevind je je toevallig in de buurt van zo’n vlek (of beter nog, er midden in) als zo’n satelliet overvliegt, dan kun je nog wel eens aardig verrast worden door hoe helder dat aanvankelijk kleine stipje boven je in enkele seconden wordt.

De eerste keer dat ik er eentje zag was een jaar of vijftien geleden in de Ardennen. Aan het eind van een avondje turen door de telescoop werd mijn wereld in enkele seconden even op zijn kop gesteld door een nagenoeg ongekende stoot adrenaline.
Ik stond wat doelloos zonder de telescoop omhoog te kijken toen mijn oog plotseling viel op een klein bewegend wit puntje dat feller en feller en feller en feller werd. Ik kan me nog goed herinneren hoe er in een flits door me heen ging dat hier iets goed fout ging. Er leek geen einde te komen aan dat feller worden (in werkelijkheid zal het geen 20 seconden geduurd hebben), maar ik kreeg bijna de drang een zonnebril op te gaan zetten zo fel was het lichtpuntje dat daarboven aanzwelde. Op dat moment natuurlijk geen idee wat het was.
Gelukkig verdween ie net zo snel als ie gekomen was. Het geheel duurde nog geen minuut van heel langzaam aanzwellen tot uiteindelijk weer nagenoeg uitdoven.
Achteraf bleek dat ik een iridium flare gezien had van magnitude -8, dat wil zeggen meer dan 250 keer zo fel dan de felste ster en ongeveer 40 keer zo fel als de planeet Venus die iedereen bijblijft die hem ooit gezien heeft.

Nadien werden nog vele Iridium-flares gezien, zeker doordat er tegenwoordig internetsites bestaan waarop tijdstippen, helderheid en richting waarin je zo’n flare kunt zien eenvoudig op te zoeken zijn. Alleen de helderste flares van -8 komen niet zo vaak in de buurt van je woonplaats voor.

Vannacht was het toevallig weer eens zover.
Om 01.11 uur en 30 seconden zou er in het Zuidwesten eentje op een hoogte van ca. 50 graden overkomen en daar maximum intensiteit van magnitude -8 bereiken. Daarom het naar bed gaan even uitgesteld, wat geprutst met het fototoestel en naar buiten getogen in de hoop een en ander eens op de gevoelige plaat vast te leggen.
Bovenaan deze blog het eindresultaat. Onder een detailvergroting van dezelfde opname.
Voor de techneuten onder ons: gevangen op de gevoelige plaat werd Iridium satelliet nummer 60, met een diafragma F4.5, 40 seconden belicht, ISO 400, Panasonic Lumix G1.
Overigens, de sterren zijn tot kleine streepjes verworden als gevolg van de draaiïng van de aarde in de 40 seconden dat de lens openstond. De oranje-achtige gloed rechtsonder in beeld wordt veroorzaakt door lampen langs de A2 snelweg en op het DSM-terrein in de buurt.

Ook eens zo’n adrenalinekick in het donker ervaren?
Surf naar www.heavens-above.com , kies je land en je woonplaats uit de database en ga dan naar Iridum-flares for the next 7 days. Je vindt er altijd wel iets van je gading.

Iridium 60 lose up

1 opmerking: